Nowy globalny cel finansowy na COP29

Na nadchodzącym szczycie klimatycznym COP29 w Baku ma zostać sfinalizowany nowy globalny cel finansowania działań klimatycznych (NCQG), który zastąpi dotychczasowe zobowiązanie rozwiniętych krajów do mobilizacji 100 miliardów dolarów rocznie. NCQG ma wspierać realizację Porozumienia Paryskiego, a potrzeby finansowe krajów rozwijających się szacowane są na biliony dolarów. Kluczowe będą decyzje polityczne dotyczące podziału między finansowaniem publicznym i prywatnym oraz równowagi między projektami redukującymi emisje, adaptacyjnymi i odbudowującymi po stratach.

Co to jest nowy cel finansowy?

W listopadzie odbędzie się COP29 w Baku. Zasadniczą kwestią, z którą warto się zaznajomić w kontekście tego spotkania, jest nowy globalny cel finansowania klimatycznego.

Nowy zbiorowy cel ilościowy (New Collective Quantifiable Goal – NCGQ) to nowy cel finansowania działań klimatycznych w ramach Porozumienia paryskiego, który ma zostać sfinalizowany podczas CMA 6/COP29 w Baku. Jego podstawą jest kwota minimum 100 miliardów dolarów rocznie, jednak w trakcie negocjacji pojawiają się wartości sięgające bilionów (ang. trillons) dolarów. NCQG ma na celu wsparcie w realizacji Artykułu 2 Porozumienia paryskiego, czyli wzmocnienie globalnej odpowiedzi na zagrożenie związane ze zmianami klimatu poprzez utrzymanie wzrostu globalnej temperatury poniżej 2°C (lub 1,5°C), zwiększenie zdolności adaptacyjnych oraz dostosowanie przepływów finansowych do niskoemisyjnego rozwoju.

NCQG zastąpi zobowiązanie krajów rozwiniętych z 2009 r. do mobilizacji 100 miliardów dolarów rocznie do 2020 r., które zostało przedłużone w Paryżu do 2025 r. Obecne potrzeby finansowe krajów rozwijających się szacowane są na biliony dolarów rocznie, co znacząco przekracza dotychczasowe zobowiązania.

Dlaczego nowy cel finansowy jest ważny?

NCQG ma kluczowe znaczenie dla:

● Umożliwienia krajom rozwijającym się wdrażania intensywniejszych działań redukcyjnych niezbędnych do ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5°C.

● Osiągnięcia celów ustalonych na COP28, takich jak odejście od paliw kopalnych, potrojenie generacji energii odnawialnej, realizacja celów adaptacyjnych oraz zatrzymanie i ograniczenie wylesiania do 2030 r.

● Odbudowy zaufania na arenie międzynarodowej w kontekście globalnych finansów klimatycznych, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że kraje rozwinięte spóźniły się z wypełnieniem celu 100 miliardów dolarów rocznie o kilka lat i zapewniły większość tego finansowania w formie pożyczek.

Kluczowe elementy negocjacyjne NCQG

● Struktura finansowania: jak ma wyglądać podział między finansowaniem publicznym a prywatnym; jaka część funduszy ma pochodzić z przewidywalnych źródeł publicznych, a jaka z inwestycji prywatnych.

● Tematyczna równowaga: sprawiedliwy podział między projekty skupione na redukowaniu emisji gazów cieplarnianych, działania  adaptacyjne oraz fundusze na odbudowę po nieodwracalnych stratach i szkodach.

● Wysokość mobilizacji i lista donatorów (np. kwestia, czy i jak włączyć Chiny) to najtrudniejsze kwestie negocjacyjne, wymagające zgody politycznej na najwyższym szczeblu. Opcje wahają się od 455 miliardów do 2,4 biliona dolarów na zaspokojenie potrzeb krajów rozwijających się, z czego znaczną część z tego stanowią środki finansowe publiczne.

● Jakość i przejrzystość: konieczność usprawnienia dostępu do finansowania, poprawy warunków udzielania pożyczek i grantów oraz zwiększenie rozliczalności i przejrzystości poprzez mechanizmy sprawozdawcze.

Stan negocjacji

Obecna sytuacja w globalnych finansach klimatycznych pogłębia nieufność pomiędzy krajami OECD i krajami rozwijającymi się. Cel 100 miliardów dolarów rocznie został osiągnięty z opóźnieniem. Istnieje wiele nieporozumień dotyczących metod księgowania przepływów finansowych, brak uzgodnionych ram podziału wysiłków, a także tematyczna nierównowaga: aż 75% środków przeznacza się na redukcję emisji, a jedynie 25% na działania adaptacyjne. Co więcej, większość finansowania pochodzi z długu, a około połowa pożyczek udzielana jest na warunkach rynkowych, bez ulg.

W tym kontekście wyraźnie zarysowują się różnice między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się w odniesieniu do kluczowych elementów NCQG. W szczególności wymagają decyzji politycznych kwestie dotyczące wysokości celu, jego struktury oraz identyfikacji podmiotów mających przyczynić się do jego realizacji (lista donatorów), w tym tych krajów, które nie były zobowiązane do wpłat zapisami Konwencji w latach 90.

Na obecnym etapie (październik 2024) możliwości negocjacji technicznych zostały wyczerpane. Oznacza to, że tylko ministrowie oraz głowy państw mogą przełamać impas. Podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ nie padły żadne znaczące deklaracje. Nieformalne ministerialne spotkanie zorganizowane przez Prezydencję COP29 w tej sprawie odnotowało niską frekwencję i miało ograniczone rezultaty. Prezydent Biden zapewnił, że USA dotrzymują obietnicy czterokrotnego zwiększenia swojego zobowiązania finansowego. John Podesta, amerykański wysłannik ds. zmian klimatu skomentował, że USA i Chiny angażują się coraz bardziej merytorycznie i dystans między nimi w zakresie negocjacji maleje.

Kolejnym spotkaniem będzie szczyt G20 w Brazylii. Cel NCQG ma zostać formalnie sfinalizowany na COP29 w Baku, ale to nie tam zapadną ostateczne decyzje w tej sprawie.

Podsumowanie

Na COP29 w Baku zapadnie kluczowa decyzja dotycząca nowego globalnego celu finansowania działań klimatycznych (NCQG), który ma zastąpić dotychczasowe zobowiązanie do mobilizacji 100 miliardów dolarów rocznie. NCQG będzie fundamentem realizacji Porozumienia Paryskiego, a potrzeby krajów rozwijających się szacowane są obecnie na biliony dolarów rocznie. W centrum negocjacji znajdą się kwestie podziału środków między finansowaniem publicznym i prywatnym, listy donatorów, wysokości celu oraz równowagi tematycznej między projektami na rzecz redukcji emisji, adaptacji do zmian klimatu i odbudowy po stratach. Ostateczne decyzje wymagać będą zgody politycznej na najwyższym szczeblu.